De onzichtbare
lasten van Armoede
Onlangs ging ik in gesprek met Nicole over de plek waar ze is opgegroeid, de weg die ze heeft bewandeld en de waardevolle lessen die zij nu aan de nieuwe generatie probeert mee te geven. Haar verhaal raakt mij diep, want het biedt een kijkje in de uitdagingen van opgroeien in armoede, de impact op je jeugd en hoe die ervaring je kan vormen als volwassene.
Nicole’s jeugd werd gekarakteriseerd door eenvoud en bescheidenheid, maar ook door een enorme veerkracht die haar later in het leven zou helpen. Haar verhaal is er een van doorzettingsvermogen, maar ook van pijnlijke momenten van uitsluiting en sociale afstand. Het is een verhaal van leren omgaan met wat je hebt en van het ontwikkelen van innerlijke kracht, ook als de buitenwereld niet altijd begrijpt wat je doormaakt.
Deze blog geeft niet alleen inzicht in haar persoonlijke reis, maar het creëert ook bewustzijn over de stille strijd die veel kinderen in armoede elke dag voeren.
Wat heeft je jeugd gevormd?
Mijn jeugd werd gekenmerkt door eenvoud en bescheidenheid. Mijn moeder was huismoeder, terwijl mijn vader de enige kostwinner was. Als middelste van drie dochters groeide ik op in een gezin waarin geld schaars was. Dit betekende dat er geen ruimte was voor sport, muzieklessen of andere activiteiten buiten school. Kleding droeg ik vaak over van mijn oudere zus of mijn moeder naaide zelf iets voor ons. Op een gegeven moment werd mijn moeder chronisch ziek, waardoor het huishouden grotendeels op mij en mijn zus aankwam. Armoede betekende voor mij niet alleen materiële tekorten, maar ook sociale uitsluiting. Op school voelde ik mij een buitenbeentje; ik had geen moderne kleding, kon niet meedoen met bepaalde activiteiten en werd daardoor ook minder vaak uitgenodigd door klasgenootjes.
Betaalde uitjes op de middelbare school waren voor mij onbereikbaar en terwijl anderen hun verslagen keurig geprint inleverden, moest ik ze met de hand schrijven. Dit benadrukte het verschil tussen mij en mijn klasgenoten nog meer. Toch wist ik mijn situatie goed te verbergen. Uit schaamte deed ik alsof het me niets uitmaakte en hield ik vol dat alles prima was. Leerkrachten merkten daardoor nauwelijks iets van mijn worstelingen en boden geen extra steun. Ik heb geleerd om zelfstandig te zijn en niet afhankelijk te zijn van anderen.
Hoe heeft je jeugd invloed gehad op je volwassenheid en schulden?
De lessen uit mijn jeugd hebben mij geholpen om zuinig te zijn en slim met geld om te gaan. Vanaf mijn twaalfde werkte ik in elke schoolvakantie en spaarde ik voor mijn toekomst, zoals mijn studie en rijbewijs. Maar ondanks mijn zuinige levensstijl kwam ik later toch in de schulden terecht. De overheid vertrouwde mijn spaarzaamheid niet en vorderde mijn uitkering terug, wat mij financieel in de problemen bracht. Hulp bij het omgaan met schulden was er nauwelijks. Omdat ik goed geschoold ben en verzorgd overkwam, werd ik afgewezen bij instanties die hulp boden aan mensen in financiële nood. Men had een ander beeld van ‘typische’ hulpbehoevenden, waardoor ik alles zelf moest uitzoeken. De schulden beperkten mijn ontwikkeling en zorgden ervoor dat ik stil bleef staan, terwijl de mensen om mij heen doorgingen met hun leven. Mijn eigenwaarde kreeg een flinke klap en mijn vertrouwen in de maatschappij verdween.
Wat heeft het onderwijs je gebracht en welke kansen miste je?
Een studentenleven heb ik helaas nooit gekend. Studeren en elke dag werken zorgden ervoor dat ik zelden tijd had voor ontspanning, ik rende mezelf volledig voorbij. Ik heb de Pabo met wat vertraging afgerond, maar de gevolgen van mijn verleden en de hoge werkdruk zorgden er helaas voor dat ik na minder dan twee jaar mijn baan moest opgeven. Dit bracht me uiteindelijk van een WW-uitkering naar de bijstand. Tijdens mijn studie had een coach en financiële ondersteuning misschien het verschil kunnen maken, maar die waren er helaas niet. Toen ik uiteindelijk met een uitkering te maken kreeg, kreeg ik te maken met maar liefst 16 verschillende contactpersonen. Ik werd behandeld als een nummer, niet als persoon. Er kwam een stortvloed aan onduidelijke brieven, en de contactpersoon was nooit bereikbaar. Wat ik echt nodig had, was iemand die er voor me was, die me zag en hoorde. Die steun was er niet. Ik stond er alleen voor en alleen red je het niet.
"Kinderarmoede laat littekens achter
die je je hele leven met je meedraagt."
Wat is de impact van armoede op je leven vandaag de dag?
Als ik terugkijk op mijn schooltijd, voel ik nog steeds de stress en machteloosheid die ik toen ervoer. Opgroeien in armoede heeft een langdurige impact: ik ervaar nog steeds het gevoel dat ik dingen mis (FOMO, Fear of Missing Out), maar tegelijkertijd heb ik geleerd niets voor lief te nemen en goed met geld om te gaan. Mijn inlevingsvermogen in anderen is door mijn ervaringen sterk ontwikkeld. Voor wie denkt dat armoede alleen een fase in de jeugd is: het laat littekens achter die je je hele leven met je meedraagt.
Wat kunnen leerkrachten doen om kinderen in armoede te ondersteunen?
Leerkrachten kunnen een belangrijke rol spelen in het ondersteunen van kinderen die in armoede opgroeien. Betrek deze kinderen bij activiteiten en maak armoede bespreekbaar in de klas. Leer leerlingen hoe ze in de toekomst goed met geld kunnen omgaan en zorg ervoor dat niemand wordt buitengesloten vanwege financiële redenen. Kinderen kunnen hun problemen goed verbergen. Let op de kleine signalen en ga hier met zorg mee om. Een klein gebaar, zoals waardering uitspreken voor iets unieks – bijvoorbeeld een zelfgemaakte trui – kan een wereld van verschil maken.
Wat had je nodig gehad als kind om je beter te voelen op school?
Op school had een vertrouwenspersoon mij kunnen helpen om me beter te voelen en beter te presteren. Meer gratis activiteiten hadden ervoor gezorgd dat iedereen kon meedoen, ongeacht de financiële situatie thuis. Het belangrijkste is dat kinderen niet uitgesloten worden als ouders niet kunnen betalen voor schoolactiviteiten.
Wat zou je tegen kinderen in armoede willen zeggen?
Aan kinderen die nu in armoede opgroeien: je bent niet alleen. Schaam je niet voor geldproblemen thuis – er zijn tegenwoordig veel middelen om ervoor te zorgen dat iedereen kan meedoen. Vraag om hulp als je dat nodig hebt, bijvoorbeeld bij een vertrouwenspersoon op school. Armoede definieert niet wie je bent, maar het kan je wel sterker maken als je leert hoe je ermee omgaat. Blijf in jezelf geloven en kijk vooruit naar de toekomst.